Yunanlı Teolog, Doktor, Misyoner ve Fizyoloji Profesörü Evangelos Papanikolaou Aya Sofya ile ilgili öyle bir konuşma yaptı ki dinleyenler gözlerine ve kulaklarına inanamadı.
Papanikolaou bir ayın sonrasında Girit’te halka hitaben yaptığı konuşmasında, “Ayasofya’yı koruyan Türkler olmasaydı Ayasofya düşerdi dedi. Böyle büyük bir yapıyı kim koruyacaktı? Türkler korudu! Girit’te Türkler bir tane manastır kapatmadı” Papanikolaou şu ifadeleri kullandı:
“Aya Sofya’yı koruyan Türkler olmasaydı Ayasofya düşerdi, Böyle büyük bir yapının bakımını kim yapacaktı? Türkler yaptı”.
Türkler nerede vardıysa hep daha iyilerdi. Bizim için utanç verici ama bu gerçek. Girit’te daha iyi manastır sistemi vardı.
Girit’te Türkler bir tane manastır kapatmadı, ama Yunanistan’da Otonos’un emriyle çok sayıda manastır ve kilise kapatıldı. Azizlerin hatıraları gümüş kutulardan çıkarılıp hükümet için maaşa dönüştürüldü.
Aynı zamanda Türkler hüküm sürerken insanlar dinlerin kolayca yaşabiliyordu. Bu yüzden insanlar şehir içinde “Latin serpuşu yerine Türk sarığı görmeyi tercih ederim” diyorlardı. Bana kalsa daha iyi hiç birini görmeyeyim, ama birini seçmek zorunda olsam latin yerine Türk’ü tercih ederim.
Şimdi çok üzgün olduğunuz Aya Sofya’ya dair şükürler olsun. Şimdi söyleyin, 24 saat boyunca Aya Sofya’ya kaç tane çıplak turist giriyordu, sayısızca, iç çamaşırı gösteren kısa eteklerle. Çünkü müzeydi ve dünyanın tüm bölgelerinden o hayırsızlar turistler umursamadan ve saygısızca içeriye giriyordu. Şimdi ayakkabılarını çıkaracaksın ve içeriye gireceksin. Bu saygı değil mi? Çıplak giysi giyeceksin ve içeriye mi gireceksin? hayır.
Uzun Türk elbisesini giyeceksin ve başörtüsünü de takarak gireceksin. Belki de bunu bir lanet değil, düzeltme olarak görmeliyiz. Şimdi Aya Sofya için üzgünüz diyorlar.
Aya Sofya’yı koruyan Türkler olmasaydı Aya Sofya düşerdi, düşerdi. Böyle büyük bir yapının bakımını kim yapacaktı? soydaş mı? Bu kadar büyük bir yapıyı soydaş yapabilir mi? Bakımını Türkler yaptı.”
